Asertwność, uległość, agresja i uzależnienie

Otwarte, konstruktywne wyrażanie emocji, własnych oczekiwań czy potrzeb nie przychodzi ludziom z łatwością. Podążanie za swoimi odczuciami oraz komunikowanie innym własnego zdania sprawia dużą trudność nie tylko alkoholikom, narkomanom czy hazardzistom. Wiele osób przejawia kłopoty w asertywnej komunikacji interpersonalnej, przez co często popada w jej przeciwstawne bieguny- uległość bądź agresję.

Czym jest uległość, agresja i asertywność? Co różni te postawy?

Uległość to postawa charakteryzująca osoby ze skłonnością do ucieczki, tłumienia własnych emocji, niewyrażania własnego zdania, a tym bardziej sprzeciwu wobec działań innych ludzi. Osoba uległa jest bierna, pełna lęku i poczucia niższości, a jej zachowanie cechuje wycofanie i posłuszeństwo. Agresja to z kolei druga skrajność wobec uległości- osoby agresywne przejawiają tendencję do obrony swoich przekonań i praw, a także realizacji założonych celów, bez zwracania uwagi na szacunek do drugiego człowieka. Osoba agresywna wykazuje się wrogością, brakiem empatii i uwagi na uczucia innych. Asertywność jest najbardziej konstruktywnym sposobem ekspresji emocji, a także informowania o swoich myślach, potrzebach. Osoba asertywna szanuje zdanie i uczucia innych, jednocześnie dbając o swoje emocje, poszanowanie własnych granic psychologicznych, potrzeb.

Wyrażanie uczuć i myśli u osób uzależnionych, czuli nieustanne wahania pomiędzy uległością i agresją

Mówi się, że uzależnienie to choroba emocji. U podstaw uzależnienia leży zatem nieumiejętność konstruktywnego ich wyrażania, lecz także trudność w ich rozpoznawaniu i nazywaniu. Osoby uzależnione przejawiają ogromny dyskomfort przeżywając nieprzyjemne emocje, dlatego też szukają sposobu na obniżenie ich intensywności- w alkoholu czy narkotykach. Alkoholik pije, ponieważ nie wykształcił innych, bardziej konstruktywnych metod wyrażenia przeżywanej złości, smutku, żalu czy też euforii, a picie to szybki sposób na zapomnienie i znieczulenie. Osoba uzależniona przyjmuje postawę uległą w ekspresji emocji i myśli- ucieka przed przeżywaniem własnych uczuć, tłumi je bądź zamraża za pomocą picia czy używania środków psychoaktywnych. Odcina się od doświadczeń wewnętrznych, najczęściej chowając się także przed innymi ludźmi, co nierzadko prowadzi do izolacji i poczucia wyobcowania.

przeczytaj też: Odwaga i lęk w życiu alkoholika

Alkoholik czy narkoman nie mówi o tym co myśli, ani co czuje- bo tak jest wygodniej i łatwiej. Nie chce pozwolić sobie na przeżywanie, więc znieczula się z pomocą używki, która daje chwilową ulgę. Jednak niewyrażone emocje nie znikają, a kumulują się coraz bardziej, doprowadzając do sytuacji tzw. „wybuchu”. Kiedy osoba uzależniona przez dłuższy czas tłumi swoje uczucia, w końcu może doprowadzić do emocjonalnego „przelania” się ich w formie zachowań agresywnych. Krzyk, agresja słowna i fizyczna czy kłótnie z najbliższymi to efekty nieumiejętności zapanowania nad nadmiarem zgromadzonych wewnątrz emocji. Aktywna w swoim uzależnieniu osoba popada często z jednej skrajności w drugą. Z postawy uległej, czyli tłumiącej emocje, przechodzi gwałtownie do agresywnej, kiedy przez niemożność zapanowania nad spiętrzonym napięciem i frustracją- wybucha. Lawirowanie między tymi dwoma biegunami jest niezwykle męczące- utrudnia osiągnięcie równowagi psychicznej, a także konstruktywne utrzymywanie kontaktów z ludźmi. Postawa asertywna jest trudna do osiągnięcia, gdyż picie alkoholu czy używanie narkotyków powoduje upośledzenie kontroli emocjonalnej- a więc odrętwienie lub nadmierne ich przeżywanie.

Dla osób uzależnionych temat asertywnej ekspresji uczuć jest szczególnie ważny, ponieważ odgrywa kluczową rolę podczas picia, ale przede wszystkim również w trakcie procesu trzeźwienia.

Pojęcie asertywności jest istotne także w trzeźwieniu- kiedy osoba uzależniona utrzymuje abstynencję, powinna uczyć się oddalać od skrajnych form wyrażania emocji. Zrezygnowanie z postawy uległej i agresywnej to najlepsza droga do tego, aby prowadzić trzeźwe życie- utrzymywać stabilność psychiczną i harmonię w relacjach interpersonalnych.

przeczytaj też: Jak odmawiać alkoholu? 

Asertywność w trzeźwieniu to przede wszystkim wyrażanie uczuć, w przeciwieństwie do ich tłumienia. Trzeźwiejąca osoba uzależniona, będąc asertywną, mówi o swoich emocjach pozostając w zgodzie ze sobą, równocześnie nie krzywdząc przy tym innych. Początkowo nie jest to łatwe- nie da się z dnia na dzień nauczyć asertywności, kiedy przez lata picia alkoholu czy brania narkotyków oscylowało się między biegunem agresji a uległości. Jest to proces, podczas którego stopniowo osoba uzależniona wykazuje coraz mniej uległych i agresywnych zachowań, ćwicząc się powoli w swojej asertywności.

Asertywne wyrażanie emocji to dbanie o siebie, co stanowi podstawę trzeźwego życia

Dla osoby uzależnionej asertywność to nie tylko otwartość emocjonalna i umiejętność stawiania granic – czyli stanowczego mówienia „nie” (także osobom namawiającym do picia/ brania). Uczenie się asertywności to również branie odpowiedzialności za siebie, swoje emocje i własne życie. To przejmowanie kontroli, budowanie poczucia wartości, szacunku do siebie, wzmacnianie poczucia sprawczości, a także uczciwości wobec siebie i innych- zatem zupełne przeciwieństwo wzoru funkcjonowania pijącego aktywnie alkoholika. Przez terapię uzależnień do asertywności i przejęcia kontroli nad swoim życiem\ Asertywność to umiejętność, zatem można się jej nauczyć. Dla osób uzależnionych, rozwijanie w codziennym życiu postawy asertywnej jest niezwykle istotne dla ich trzeźwego funkcjonowania- poprzez naukę odmawiania picia alkoholu i brania narkotyków, po umiejętność życia w zgodzie ze sobą i ważnymi dla siebie wartościami. Terapia uzależnienia pomaga rozwijać asertywną postawę- dzięki grupowej terapii uzależnień osoba uzależniona ćwiczy otwartą, pełną szacunku komunikację z innymi, a poprzez terapię indywidualną wzmacnia kompetencje w zakresie nazywania emocji, konstruktywnego wyrażania własnych uczuć i potrzeb. Terapia uzależnienia, ale także psychoterapia czy spotkania z psychologiem, pomagają osobie uzależnionej znaleźć „złoty środek” na spokojne, stabilne życie, bez nieustannej emocjonalnej huśtawki wzmacniającej mechanizmy uzależnienia.