Czym jest podwójna diagnoza?

Uzależnienie to choroba demokratyczna – dotyka kobiety i mężczyzn, młodszych i starszych, ludzi z wyższym wykształceniem i tych, którzy go nie posiadają. Rozwija się także u osób z różnego rodzaju deficytami, dolegliwościami ze strony ciała, a także umysłu- współistnieje m.in. z zaburzeniami osobowości, jak i wszelkimi zaburzeniami psychicznymi. Symptomy schorzeń psychicznych często zauważane są u osób uzależnionych oraz analogicznie – osoby cierpiące na depresję, schizofrenię, zaburzenia odżywiania czy zaburzenia lękowe nierzadko nadużywają alkohol czy narkotyki, rozwijając pełnoobjawowy nałóg.

Kiedy możemy mówić o podwójnym rozpoznaniu?

Jednoczesne występowanie u jednej osoby zaburzeń zdrowia psychicznego oraz uzależnienia od substancji psychoaktywnych nie jest rzadkim zjawiskiem. Obecność u pacjenta tych dwóch jednostek nozologicznych nazywane jest tak zwaną „podwójną diagnozą”.

Pojęcie podwójnej diagnozy nie wyjaśnia, która z chorób pojawiła się jako pierwsza. Istnieje możliwość, że osoba z rozpoznaniem zaburzeń psychicznych próbuje radzić sobie z jej uciążliwymi objawami za pomocą substancji psychoaktywnych- tłumi nieprzyjemne doznania piciem lub używaniem narkotyków. Taki rodzaj „samoleczenia” ma na celu chwilową poprawę samopoczucia, pomimo tego, że na dłuższą metę zdecydowanie je pogarsza, tylko pogłębiając intensywność symptomów chorobowych. Natomiast występowanie pierwotnie uzależnienia od substancji psychoaktywnych, może spowodować szkody związane z pogorszeniem funkcjonowania w zakresie psychiki, a w ostateczności doprowadzić do rozwoju konkretnych zaburzeń: depresji, schizofrenii, choroby afektywnej- dwubiegunowej czy zaburzeń lękowych.

Współwystępowanie i swoista kombinacja objawów obu zaburzeń, które wzajemnie się wzmacniają i na siebie oddziałują, utrudnia w ustaleniu ich pierwotnej przyczyny. Niepodważalnym faktem jest jednak to, że zaburzenia psychiczne mogą zwiększyć podatność na uzależnienie i odwrotnie.

Zdarza się, że w trakcie rozwoju uzależnienia, a w szczególności w jego chronicznej fazie, kiedy pojawiają się u osoby uzależnionej tzw. ciągi alkoholowe bądź narkotykowe, występują objawy niektórych zaburzeń psychicznych– psychoz lub depresji. Nie należy zaliczać tych pojedynczych symptomów do formułowania podwójnej diagnozy. Można posługiwać się tym terminem wyłącznie w przypadku rozpoznania przez lekarza obu zaburzeń, czyli wystąpienia poszczególnych objawów tych chorób, zgodnych z klasyfikacją medyczną.

Picie alkoholu i spożywanie narkotyków u osób uzależnionych przede wszystkim ma na celu nałogową regulację emocji. Nie można się zatem dziwić, że w sferze uczuć dochodzi do różnego rodzaju odchyleń, a pogarszające się coraz bardziej samopoczucie może prowadzić do zaburzeń w sferze afektywnej.

Uzależnienie i zaburzenia współwystępujące

U osób uzależnionych od alkoholu jednym z częściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych jest depresja. Jej objawy, takie jak obniżenie nastroju, apatia, brak energii, zaburzenia snu i apetytu czy negatywne myśli o sobie, pojawiają się często w dalszych fazach rozwoju uzależnienia, ale także w końcowym procesie fizycznej detoksykacji organizmu.

Również zaburzenia lękowe są częstym zjawiskiem pojawiającym się u osób zmagających się z uzależnieniem. Tak samo jak w przypadku depresji, mogą być one pierwotne lub wtórne, a na pewno wzajemnie na siebie oddziałują- osoba nadużywa alkoholu czy narkotyków, bo odczuwa lęk, natomiast używanie substancji dodatkowo wzmaga objawy lękowe. Taki samonapędzający się mechanizm destrukcji pogłębia zaburzenia, zarówno w sferze psychicznej jak i w obszarze uzależnienia. Czy to oznacza, że dla osób z podwójną diagnozą nie ma ratunku?

Leczenie pacjentów z podwójną diagnozą

Pacjenci z podwójną diagnozą wymagają kompleksowych oddziaływań, łączących leczenie psychiatryczne oraz terapeutyczne. Zintegrowanie działań lekarzy psychiatrów oraz terapeutów uzależnień, czyli zaplanowanie indywidualnego programu leczenia w oparciu o wiedzę na temat funkcjonowania pacjenta, wydaje się niezbędne w celu skutecznego zdrowienia osób z podwójną diagnozą.

Przyjmowanie odpowiedniej dawki leków i uczęszczanie przez pacjenta uzależnionego na zajęcia terapeutyczne w formie indywidualnej lub grupowej, daje szanse na osiągnięcie równowagi psychicznej i abstynencję od substancji psychoaktywnych. Zachowanie abstynencji jest niezwykle istotne w przypadku osób z podwójną diagnozą. Jednoczesne przyjmowanie leków psychotropowych oraz nadużywanie alkoholu czy narkotyków sprawia, że leczenie zaburzeń psychicznych jest nieskuteczne, a przede wszystkim stanowi bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta.